دوست عزیزی درباره استفاده از فیسبوک پرسیده بود. برایش جوابی نوشتم که به نظرم رسید آن را در وبلاگ هم بیاورم؛ شاید مفید باشد. آنچه در پاسخش نوشتم با اندکی تغییر، چنین است:
تاکنون از این محیطها استفاده نکردهام. اما جواب سوال را بر اساس فرضها مطرح میکنم؛ پاسخ شامل تویتر و انواع برنامههای عبور از فیلترینگ و ماهواره هم میشود.
اگر در محیط فیس بوک (و امثال آن) افکار انحرافی مطرح میشود و احتمال ضرر شامل تغییر در عقیده و اخلاق یا سست شدن در دین و ایجاد شبهه برای فرد وجود دارد، استفاده آن مجاز نیست. عقل نیز این نظر را تأیید میکند.
در این فرض اگر کسی احتمال خطری برای خود ندهد و کارشناسان نیز احتمال ضرر نداشتن برای فرد را تأیید کنند (مثلا فرد را در عقاید خود محکم و اهل اطلاع کافی و دارای قدرت مناظره و استدلال بدانند)، استفاده او از این فضا مجاز خواهد بود.
حتی بالاتر از این اگر حضور فردی برای مقابله با شبهات علیه دین یا ترویج دین مفید باشد یا ضرورت داشته باشد، چنین استفادهای نه تنها برای او ممنوع و حرام نیست، بلکه مجاز است و ممکن است به استحباب یا وجوب کفایی (وظیفهای که بر عهده کسانی است که توانایی دارند) یا عینی (وظیفه فرد خاص) هم برسد. پس یک طرف قضیه به خود فردی بر میگردد که میخواهد از آن فضا استفاده کند.
فرض دیگری هم در فضای فیسبوک (و امثال آن) مطرح است که شامل صحنهها یا جملات مهیج شهوت برای انسانهای معمولی است که در این صورت به طور کلی استفاده ممنوع است؛ حتی اگر فرد تحریک نشود.
در جایی که انسان معمولی تحریک نمیشود اما جوان مثلا خوف تحریک دارد، در آن صورت برای همان فرد خاص فقط ممنوع است.
اما نکته پایانی آن که تأثیر سوء تبلیغات بر همه انسانها کم یا زیاد جای انکار نیست و انسان نباید با تصور مقاومت خود، با دستان خویش خود را در دام تفکرات باطل بیندازد.
خداوند در قرآن در دو جا به تأثیر بد همنشینی با کسانی که در عقیده، شبهه ایجاد میکنند و لزوم دوری از آنان، تأکید کرده است؛ هر دو آیه، از آیات صریح است:
در آیه 140 سوره نساء میخوانیم:
و از این پیش، در این کتاب بر شما نازل کردهایم که چون شنیدید کسانى آیات خدا را انکار مىکنند و آن را به ریشخند مىگیرند با آنان منشینید تا آن گاه که به سخنى دیگر پردازند. و گر نه شما نیز همانند آنها خواهید بود. و خدا همه منافقان و کافران را در جهنم گرد مىآورد.
(خداوند تأکید میکند عاقبت همنشینی و همصحبتی با کسانی که آیات الهی را مسخره میکنند، آن است که شما را هم به نفاق و کفر میکشند؛ و البته نظیرش را کم در تاریخ خودمان سراغ نداریم!)
در آیه 68 سوره انعام میخوانیم:
و چون ببینى که در آیات ما از روى عناد و تمسخر سخن میگویند، از آنها دور شو تا به سخنى دیگری بپردازند.
(و جالب این که این دستور صریح خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است؛ انشاء الله ما در ایمان و عقیده،خود را راسختر از پیامبر اکرم ندانیم!)
و البته اینها، حکم شرع است که به صلاح حال دنیا و آخرت افراد وضع شده است؛ هر کس اختیار دارد که به آن عمل کند یا عمل نکند! و البته اگر عمل نکرد، روزگاری باید پاسخگو باشد.