امروز پس از درس خارج فقه آیت الله شاهرودی با یکی از دوستان صحبت می‌کردم. گفت: در میان شاگردان استاد، حداقل چهار نسل استاد و شاگرد حضور دارند! یعنی چند تن از استادان رفیق ما و استاد استادان ایشان و البته چند شاگرد ایشان در کنار هم در درس یک استاد حضور داشتند.

خصوصیت دروس خارج فقه و اصول حوزه‌ها این است که محدود به سال و سن نیست و چنین است که حوزه در فقه و اصول استنباط فارغ التحصیل ندارد؛ بلکه کسانی به میزانی از تحصیل بسنده می‌کنند و به فعالیتهای علمی و تبلیغی مشغول می‌شوند.

با این وجود، و حضور طولانی مدت در درس‌های خارج و با آشنایی (و تسلط) بر شیوه و منابع اجتهاد و احاطه بر نظرات کارشناسان مختلف، خیلی‌ها دست به فتوا نمی‌شوند و احتیاط می‌کنند یا مقلدند! اما کسانی از گرد راه نرسیده، دست به فتوا هستند و عملکرد مراجع را زیر تیغ انتقاد می‌برند.

جالب اینکه کسانی اصلاً زحمت راه را هم بر خود هموار نمی‌کنند و از دور هر چه دل تنگشان می‌خواهد نثار استنباط و اجتهاد در حوزه می‌کنند؛ گویا اساتید و محصلان حوزه، در کلاس‌ها جوک می‌گویند و می‌شنوند!