از قدیم گفته‌اند و درست گفته‌اند که آنچه پیرمرد در خشت خام می‌بیند، جوان در آینه نمی‌بیند. در ادبیات اسلامی و روایات اهل بیت علهم السلام و آیات قرآن این مضمون به صورت دیگری وارد شده است و آن اینکه « المومن ینظر بنور الله» مومن به نور خدا می‌بیند. (عیون اخبار الرضا علیه السلام 1 / 67) در قرآن از این نگاه نافذ که در اثر تقوا حاصل می‌شود با نام «فرقان» (انفال / 29) یاد شده است؛ یعنی در اثر تقوا، خداوند نگاهی به انسان می‌دهد که راه را از بیراهه تشخیص می‌دهد و باطن سالم را از ناسالم و آینده روشن را از آینده تاریک تشخیص می‌هد.

پیام امام خمینی رضوان الله تعالی علیه درباره مرحوم آیت الله سید روح الله خاتمی از نمونه‌های روشن اینگونه نگاه‌های نافذ است. امام راحل با نگاه نافذ خود بصیرت و نگاه نافذ مرحوم آیت الله خاتمی را می‌ستاید؛ پیامی که از حضرت امام کم‌نظیر است. خاطره زیر یکی از گوشه‌های نگاه نافذ و عمق بصیرت و اوج تقوا و تواضع است:

برای سرکشی از بچه های یزد، همراه آقا (رئیس جمهور زمان دفاع مقدس) به تیپ الغدیر رفتیم. آیت الله سید روح الله خاتمی نماینده امام در استان یزد هم آنجا بود. با دست های لرزان ،مقداری ماست گرفت و در کاسه ای بزرگ دوغ درست کرد. کاسه را آورد پیش آقا، تعارف کرد. آقا فرمودند:" خیلی زحمت کشیده اید خودتان میل کنید." آقا سید روح الله قبول نکرد، می گفت می خواهد متبرک شود. حتی اجازه نداد آقا کاسه را دست بگیرد. خودش با دست نگاه داشت تا ایشان از آن بنوشد. پیرمرد کاسه را چرخاند. لبانش را درست به همان نقطه ای که آقا از آن نوشیده بود چسباند و دوغ را سر کشید. (بر گرفته از کتاب پرتوی از خورشید)

«قمه» و «نه دی». در نگاه اول پیدا کردن ارتباط این دو کلمه سخت است، اما با توضیحی که عرض می‌کنم شاید کمی آسان‌تر شود.

علامه سید محسن امین از شخصیتهای برجسته شیعه است که در دفاع از شیعه گامهای بزرگی برداشته و به نظرم با کسانی مثل مرحوم علامه امینی و مرحوم میر حامد حسین هندی قابل مقایسه است. دوستانی که فرصت تحقیق دارند درباره کتابی مثل اعیان الشیعه و سایر آثار ایشان کمی تحقیق کنند تا عظمت کار ایشان معلوم شود. علامه سید محسن امین در اوج شهرت خویش در سوریه مستقر بوده و رهبری شیعیان سوریه و لبنان را عهده‌دار بوده است. در جریان عزاداری عاشورا با قمه‌زنی به شدت مخالفت می‌کند و در اثر این کار توسط شیعیان طرد می‌شود و در انزوا قرار می‌گیرد. تفصیل جریانات آن خواندنی و تأسف‌برانگیز و برای خواص درس‌آموز است. نمونه‌هایی فراوان دیگری از این دست در مبارزات و مجاهدات روحانیت شیعه وجود دارد.

مرحوم سید محسن امین وظیفه خود را انجام می‌دهد و از روی‌گردانی مردم نمی‌هراسد. یعنی به حق، وظیفه خود را انجام می‌دهد و امروزه از او به عظمت یاد می‌شود؛ هر چند در آن روزگار به سبب این اقدام روشنگرش، در انزوای شدید قرار می‌گیرد. اما ربطش با حماسه نه دی به این شرح است که در حکم قمه، عالمی از علمای شیعه از مخالفت مردم نهراسید و مردم را به حرکت درآورد که اثرش سالها بعد برای همگان آشکار شد. و در نه دی مردم حرکتی انجام دادند که اثرش سالها بعد برای خواص آشکار می‌شود!