از قدیم گفته‌اند و درست گفته‌اند که آنچه پیرمرد در خشت خام می‌بیند، جوان در آینه نمی‌بیند. در ادبیات اسلامی و روایات اهل بیت علهم السلام و آیات قرآن این مضمون به صورت دیگری وارد شده است و آن اینکه « المومن ینظر بنور الله» مومن به نور خدا می‌بیند. (عیون اخبار الرضا علیه السلام 1 / 67) در قرآن از این نگاه نافذ که در اثر تقوا حاصل می‌شود با نام «فرقان» (انفال / 29) یاد شده است؛ یعنی در اثر تقوا، خداوند نگاهی به انسان می‌دهد که راه را از بیراهه تشخیص می‌دهد و باطن سالم را از ناسالم و آینده روشن را از آینده تاریک تشخیص می‌هد.

پیام امام خمینی رضوان الله تعالی علیه درباره مرحوم آیت الله سید روح الله خاتمی از نمونه‌های روشن اینگونه نگاه‌های نافذ است. امام راحل با نگاه نافذ خود بصیرت و نگاه نافذ مرحوم آیت الله خاتمی را می‌ستاید؛ پیامی که از حضرت امام کم‌نظیر است. خاطره زیر یکی از گوشه‌های نگاه نافذ و عمق بصیرت و اوج تقوا و تواضع است:

برای سرکشی از بچه های یزد، همراه آقا (رئیس جمهور زمان دفاع مقدس) به تیپ الغدیر رفتیم. آیت الله سید روح الله خاتمی نماینده امام در استان یزد هم آنجا بود. با دست های لرزان ،مقداری ماست گرفت و در کاسه ای بزرگ دوغ درست کرد. کاسه را آورد پیش آقا، تعارف کرد. آقا فرمودند:" خیلی زحمت کشیده اید خودتان میل کنید." آقا سید روح الله قبول نکرد، می گفت می خواهد متبرک شود. حتی اجازه نداد آقا کاسه را دست بگیرد. خودش با دست نگاه داشت تا ایشان از آن بنوشد. پیرمرد کاسه را چرخاند. لبانش را درست به همان نقطه ای که آقا از آن نوشیده بود چسباند و دوغ را سر کشید. (بر گرفته از کتاب پرتوی از خورشید)